Armenian ARMSCII Armenian
ՆԱԽԱԳԻԾ
Կ-11396-20.08.2025-ՊԻ-011/0

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՕՐԵՆՔԸ

«ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հոդված 1. «Կառավարության կառուցվածքի եւ գործունեության մասին» 2018 թվականի մարտի 23-ի ՀՕ-253-Ն օրենքի հավելվածի 16-րդ կետում «կիբեռանվտանգության» բառից հետո լրացնել «արհեստական բանականության, ամպային հաշվողական ծառայությունների ներդրման եւ զարգացման,» բառերը:

Հոդված 2. Եզրափակիչ մաս

1. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում  պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող տասներորդ օրը:   
 

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ԿԻԲԵՌԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ», «ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ՄԱՐՄՆԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՓԱԹԵԹԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

1. Ընթացիկ իրավիճակը եւ իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.

Տեղեկատվական հասարակության զարգացմանը զուգահեռ, ինչպես աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում ակտիվ գործընթացներ են ծավալվում տեղեկատվական համակարգերի եւ էլեկտրոնային հաղորդակցության ցանցերի տարածման, տնտեսության նոր ոլորտներում դրանց կիրառության աշխարհագրության ընդլայնման, հասարակության լայն շրջանակների կողմից օգտագործման ուղղություններով:

Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացման եւ կիրառության ընդլայնման դրական միտումներին  զուգահեռ առաջ են գալիս նոր մարտահրավերներ՝ կապված այդ համակարգերի եւ ցանցերի կիբեռանվտանգության ապահովման, պետության անվտանգության եւ տնտեսության բնականոն կենսագործունեության համար կարեւոր նշանակություն ունեցող տեղեկատվական համակարգերում եւ կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածքներում (այդ թվում՝ ֆինանսական, բանկային, հեռահախորդակցության, էներգետիկ, առողջապահական եւ այլ կենսական նշանակության ոլորտներում գտնվող համակարգերում) տեղի ունեցող կիբեռմիջադեպերի կանխարգելման եւ լուծման, դրանց ազդեցության մեղմացման, հետեւանքների վերացման  հետ:

Հայաստանում էլեկտրոնային կառավարման եւ էլեկտրոնային ծառայությունների մատուցման ներդրման գործընթացը սկսվել է դեռեւս 90-ական թվականների վերջերից: ՀՀ կառավարության կողմից 2008 թվականին ընդունվել է Գործողությունների ծրագիր՝ ուղղված էլեկտրոնային կառավարման համակարգի զարգացմանը: Արդյունքում իրականացվել են մի շարք նախաձեռնություններ, որոնցից, որպես հաջողված օրինակներից մեկը, կարելի է մատնանշել  Էլեկտրոնային կառավարման գործիքների համակարգը (www.e-gov.am)՝ ավելի քան 20 առցանց ծառայություններով: Չնայած դրան, պետական կառավարման հատվածում թվային զարգացումը մինչ այժմ ընթացել է անհամաչափ: Հանրային ծառայությունների թվային զարգացումը ներկայումս տարբեր գերատեսչություններում գտնվում է տարբեր փուլերում: Թվայնացումն իրականացվել է տարբեր սկզբունքներով՝ ըստ տարբեր կառավարությունների ռազմավարական առաջնահերթությունների, առանձին գերատեսչությունների թվային պատրաստվածության, առանձին ծառայությունների թվայնացման առաջնահերթությունների, ինչպես նաեւ քաղաքացիների պահանջների եւ կարիքների: Սա հանգեցրել է թվայնացման ասպարեզում մի քանի առաջատար օղակների ձեւավորմանը, որոնք առանձնանում են այս ոլորտում իրենց բավականին լավ զարգացած կարողություններով: Միեւնույն ժամանակ մի շարք գերատեսչություններում թվայնացման զարգացման մակարդակը չափազանց ցածր է: Պետական համակարգում թվային փոխակերպման միասնական քաղաքականության եւ միասնական մոտեցումների բացակայության արդյունքում կառավարության թվայնացումը հիմնականում կրել է ապակենտրոնացված բնույթ՝ մասնակի լուծումներով:

Հաջորդ խնդիրը տվյալների բազաների միջեւ արդյունավետ եւ անխափան փոխգործելիության հարթակի բացակայությունն է: Համակարգերի անխափան փոխգործելիության նախապայման է հանդիսանում տվյալների ավտոմատացված փոխանակման համակարգի ստեղծումը: Թվայնացված բազմաթիվ պետական ծառայությունների դեպքում բացակայում է առնչվող ծառայությունների հետ փոխկապակցվածությունը, արդյունքում քաղաքացիների համար ամբողջապես թվային հանրային ծառայությունը համալիր կերպով չի տրամադրվում:

Համակարգման եւ ջանքների մեկտեղման խնդիրը առկա է նաեւ տեղեկատվական համակարգերում եւ կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածքներում կիբեռանվտանգության ապահովման հարցում: Հայաստանում պետական գերատեսչություններն առանձին-առանձին փորձում են ապահովել իրենց կիբեռանվտանգությունը, սակայն դա հատվածային է, եւ չկա համընդհանուր, միասնական կամ համապետական մոտեցում:

Կենսական կարեւոր նշանակության ոլորտներում ծառայությունների մատուցման համար կիրառվող տեղեկատվական համակարգերի կիբեռանվտանգության ցածր մակարդակն հանգեցրել է մի քանի էական հետեւանքների. 

Հեռահաղորդակցության միջազգային միության (ITU) զեկույցում նշվում է, որ կիբեռանվտանգության ավելի ցածր պատրաստականություն ունեցող երկրներում, ինչպիսին է Հայաստանը, անձնական տվյալների խախտումների ավելի բարձր հաճախականություն է նկատվում՝ ազդելով հանրային վստահության եւ անվտանգության վրա: Կիբեռանվտանգության ցածր մակարդակը նաեւ նշանակում է, որ անձնական տվյալների կորստի դեպքերը կդառնան ավելի հաճախակի եւ կոպիտ, հետեւաբար, տվյալների, տվյալների պաշտպանության եւ կիբեռանվտանգության վերաբերյալ ոչ համարժեք օրենքներ ունեցող երկրներում նկատվում են անձնական տվյալների գողության եւ ֆինանսական խարդախությունների ավելի բարձր տեմպեր:

Եվրոպական միության կիբեռանվտանգության գործակալությունը (ENISA) եւս կրիտիկական ենթակառուցվածքների ոլորտում կիբեռանվտանգության կանոնակարգերի բացակայությունը համարում է խիստ ռիսկային:

Այս առումով Հայաստանը փաստացի գտնվում է խոցելի պետությունների ցանկում, իսկ կիբեռանվտանգության ապահովման համընդհանուր քաղաքականության բացակայությունը կարող է ավելի խոցելի դարձնել երկրի ցանցային եւ տեղեկատվական համակարգերը: Օրենսդրական կարգավորումների բացը էական խոչընդոտ է դարձել երկրի թվային օրակարգի զարգացման հարցում, այդ թվում նաեւ միջազգային ընկալման եւ տարբեր երկրների հետ կիբեռ համագործակցության տեսանկյունից: ITU-ի Կիբեռանվտանգության գլոբալ ինդեքսով, որը երկրի առաջընթացը գնահատում է հինգ հիմնական ցուցանիշներով (իրավական, տեխնիկական, համագործակցային, կարողությունների զարգացման եւ ինստիտուցիոնալ) 2020 թվականի համեմատ 2023 թվականին Հայաստանի դիրքը բարելավել է ընդհամենը 3.4 կետով: Հետեւաբար, միայն օրենսդրական հենքի՝ «Կիբեռանվտանգության մասին» օրենքի ընդունումը եւ վերջին մեկուկես տարում ՀՀ կառավարության ձեռնարկած քայլերը՝ կարողությունների զարգացման, համագործակցության եւ  AM-CERT (Հայաստանի համակարգչային արտակարգ իրավիճակների արձագանքման թիմի) ստեղծմամբ կկապիտալիզացվեն եւ երկիրը առավել բարենպաստ դիրքերում կհայտնվի:

Հաջորդ խնդիրը վերաբերում է տեղեկատվության ազատության ապահովման բնագավառում  թվային տեխնոլոգիաների օգտագործմանը կամ տեղեկություններին հասանելիության ապահովվումը տեղեկատվական տեխնոլոգիաների միջոցով: «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ գործող օրենքը նախատեսում է տեղեկատվության ապահովման երկու եղանակ՝ տեղեկություն պահանջող անձի հարցմանը պատասխանելով եւ տարին մեկ անգամ տեղեկատվություն տնօրինողների կողմից օրենքով նախատեսված 13 խումբ տեղեկությունները պարտադիր տարին մեկ անգամ հրապարակելով, որոնք, որպես տեղեկատվության ազատության իրավունքի իրացման միջոց, շարունակելու են մնալ ուժի մեջ: Այսինքն, քաղաքացիներին որակյալ հանրային ծառայություններ մատուցելու տեսանկյունից, նախապատվությունը չի տրվում թվային տեխնոլոգիաների միջոցով տեղեկատվության հասանելիություն ապահովելուն: Այդ մոտեցումը, որը հայտնի է նաեւ «բաց տեղեկությունների քաղաքականության սկզբունքը» անվանմամբ, որը վաղուց կիրառվում է առաջադեմ մի շարք երկրներում:

Վերը նկարագրածը վկայում է այն մասին, որ տարիների ընթացքում կենսական կարեւոր նշանակության ոլորտներում կիրառվող տեղեկատվական համակարգերի կիբեռանվտանգության ցածր մակարդակը, հանրային ծառայությունների հատվածական եւ որեւէ տրամաբանության չենթարկվող թվայնացումը, տվյալների դասակարգման, պահպանման եւ  կառավարման միասնական կարգավորիչ միջավայրի  բացակայությունը հանրության լայն շրջանակներում Հայաստանի թվային փոխակերպման ապագայի հանդեպ լավատեսական ակնկալիքներ չեն ձեւավորել, հետեւաբար, հասունացել է պահը ինստիտուցիոնալ լուծումներով հասնել Հայաստանի թվային փոխակերպման միասնական օրակարգի ձեւավորմանը, տվյալների կառավարման, կիբեռանվտանգության ապահովման  նոր քաղաքականության ներդրմանը:

2. Առաջարկվող կագավորման բնույթը.

Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է.

- Հանրային տեղեկությունների հասանելիության եւ կառավարման մասով. պետական թվայնացման լուծումների տեղակայում, կառավարում եւ սպասարկում, 24/7 ռեժիմում անխափան աշխատանքի ապահովում, միջազգային ստանդարտներին համապատասխան տվյալների, թվային պահոցների եւ համակարգերի մշտադիտարկում եւ անվտանգության ապահովում, ժամանակակից ամպային ենթակառուցվածքների, ծառայությունների եւ տեխնոլոգիաների ներդրում, որը նաեւ հասանելի կլինի մասնավոր հատվածի համար:

- Կիբեռանվտանգության մասով. Կիբեռանվտանգության ստանդարտների մշակում եւ կենսական նշանակության ոլորտների տեղեկատվական համակարգերի համապատասխանության ստուգում այդ ստանդարտներին, փորձագիտական խորհրդատվություն, կիբեռանվտանգության մակարդակի/վիճակի մշտադիտարկում, կիբեռանվտանգության նվազագույն պահանջների մշակում եւ ընդունում,  ինչպես նաեւ կիբեռգրագիտության բարձրացման տարբեր ծրագրերի իրականացնում քաղաքացիների եւ պետական ծառայողների համար:

- Նույնականացման, թվային ստորագրության եւ գաղտնագրման ծրագրային ապահովումների մշակման սկզբունքների սահմանում, ներդրում, կառավարում:

- Տեղեկատվական համակարգերի եւ կիբեռանվտանգության ոլորտներում ընդունված իրավական ակտերի կիրառման ապահովում, դրանց խախտումների կանխարգելում եւ վերահսկողություն:

3. Ակնկալվող արդյունքը.

Ներկայացված նախագծերի փաթեթով առաջարկում է կիբեռանվտանգության, բաց տվյալների քաղաքականության, թվայնացված միջավայրի ստեղծման, թվայնացման գործընթացների համակարգման միասնական մոտեցումներ, որն ապահովելու է քաղաքացիներին եւ մասնավոր հատվածին ամբողջապես՝ ծայրից ծայր թվային հանրային ծառայություններ մատուցելու հնարավորությունը, երաշխավորելու է կիբեռանվտանգության պատշաճ մակարդակ կենսական նշանակության ոլորտներում եւ համապատասխան ենթակառուցվածքներում, ինչպես նաեւ կայուն նախադրյալներ է ստեղծելու թվային հասարակության եւ տնտեսության անցման եւ սպասարկման համար: Թվայնացման գործընթացները մարդկանց համար պետք է ամենօրյա գործնական, կենսական նշանակություն ունենան, լինեն հասանելի, հարմարավետ եւ արդյունավետ՝ ստեղծելով թվային համակարգերի ու լուծումների նկատմամբ վստահության միջավայր, իսկ որակյալ տվյալները պետք է դառնան առանցքային խթան անձի, պետության եւ բիզնեսի տվյալահեն որոշումների կայացման համար:

4. Նախագծերի փաթեթի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները եւ անձինք.

Նախագծերի փաթեթը մշակվել է ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության եւ Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության հետ համատեղ:

5. Նախագծերի փաթեթի ընդունման կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեում ծախսերի եւ եկամուտների նվազեցման կամ ավելացման մասին.

Նախագծերի փաթեթի ընդունումը  Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեում եկամուտների նվազեցման չի հանգեցնի, իսկ ծախսերի ավելացման կարող է հանգեցնել՝ Տեղեկատվական համակարգերի կարգավորման հանձնաժողովի ստեղծման գործոնով պայմանավորված: Օրենքի նախագծի ընդունմամբ մարմնի համապատասխան պաշտոնների եւ աշխատակիցների ամբողջական համալրման արդյունքում տարեկան վարձատրության, սոցիալական ապահովության ընդհանուր գումարը կկազմի մոտ 6 մլրդ դրամ:  Ծախսերի հաշվարկի ընթացքում հաշվի է առնվել այն հանգամանքը, որ հիմնական մասնագիտական ստորաբաժանումների աշխատակիցների վարձատրությունը շուկայում բարձր է, իսկ այդ թիմերը կազմելու են մարմնի հաստիքների հիմնական հատվածը:

6. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ.

Նախագծերի փաթեթի մշակումը բխում է 2050 Հայաստանի վերափոխման ռազմավարության «Պաշտպանված Հայաստան» մեգանպատակից:

Նախագծերի փաթեթի մշակումը բխում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026թթ. ծրագրի «Բարձր տեխնոլոգիաներ» բաժնի եւ ՀՀ կառավարության 2021 թվականի նոյեմբերի 18-ի N 1902-Լ որոշման N 1 հավելվածով հաստատված «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրի» ՀՀ ԲՏԱ նախարարությանը կիբեռանվտագության ոլորտում նախատեսված միջոցառումների անխոչընդոտ իրականացումից:

Նախագծերի փաթեթը բխում է  Կառավարության 2021 թվականի փետրվարի 11-ի թիվ 183-Լ որոշմամբ հավանության արժանացած Հայաստանի թվայնացման ռազմավարությանից, մասնավորապես՝ «Թվայնացման հիմնարար պայմաններ» բաժնի 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ եւ 8-րդ կետերից, Հայաստանի թվայնացման ռազմավարության միջոցառումների ծրագրի եւ արդյունքային ցուցանիշների 1-ին եւ 3-րդ միջոցառումներից:

Նախագծերի փաթեթի ընդունումը բխում է նաեւ «Բաց կառավարման գործընկերություն-Հայաստան» նախաձեռնության շրջանակներում Հայաստանի Հանրապետության 2022-2024թթ. գործողությունների ծրագրի «1. Տվյալների քաղաքականությունը սահմանող օրենսդրության ձեւավորում» հանձնառությունից:
 

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

«ԿԻԲԵՌԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ», «ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ», «ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ՄԱՐՄՆԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՓԱԹԵԹԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԷԱԿԱՆ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԿԱՄ ԾԱԽՍԵՐԻ ԱՎԵԼԱՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

«Կիբեռանվտանգության մասին», «Հանրային տեղեկությունների մասին», «Տեղեկատվական համակարգերի կարգավորման մարմնի մասին», «Տեղեկատվության ազատության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Պետական գաղտնիքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Անձնական տվյալների պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Կառավարության կառուցվածքի եւ գործունեության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Էլեկտրոնային փաստաթղթի եւ էլեկտրոնային թվային ստորագրության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Ազգային անվտանգության մարմինների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին», «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին», «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման եւ անցկացման մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Պետական պաշտոններ եւ պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություն եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթի ընդունման կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների էական նվազեցման չի հանգեցնի, իսկ ծախսերի ավելացման կարող է հանգեցնել: 
  

Տեղեկանք գործող օրենքի փոփոխվող հոդվածների վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի որոշում

Գրություն